Namen lezen
Op 7 april 2024 lezen we de namen van de 7000 Joden van Rotterdam en de Zuid-Hollandse eilanden die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn vermoord. We beginnen om 5 uur in de morgen. Gedurende de dag lezen we de namen vanaf het Stadspodium op het Grotekerkplein. We lezen door tot vóór de herdenkingsdienst die om 19:00 begint in de Laurenskerk.
Wat is de Sjoa?
De Sjoa of Holocaust is de systematische vernietiging van het Europese Jodendom door Nazi-Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog.
De oorlog begon in Nederland in 1940 en eindigde op 5 mei 1945. Tijdens de oorlog is strijd geleverd, is Rotterdam gebombardeerd en zijn mensen in het verzet gesneuveld. Tijdens de hongerwinter zijn mensen omgekomen door gebrek. De grootste groep slachtoffers in Nederland was echter de Joodse bevolking. 102.000 Nederlandse Joden zijn tijdens de oorlog vermoord.
Veelal zijn de Joden eerst overgebracht naar kampen in Nederland. Westerbork in Drenthe was het grootste Nederlandse concentratiekamp en ook het bekendste. Er is in Westerbork een herdenkingscentrum.
Vanuit Westerbork werden de slachtoffers overgebracht naar kampen in Centraal Europa. De meeste Nederlanders gingen van daaruit, per trein, naar Auschwitz en Sobibor.
Sobibor was alleen een vernietigingskamp met gaskamers. Ongeveer één derde van de Nederlandse Joden is daar vermoord, gewoonlijk een paar dagen na aankomst.
Auschwitz was het grootste concentratiekamp in Europa. Naast de gaskamers was er ook een groot netwerk van bedrijven in de omgeving die Joden gebruikten als slaven onder erbarmelijke omstandigheden. De meesten overleefden dat niet.
Vaak wordt in Nederland gesproken over de Sjoa als iets dat de Duitsers de Joden aandeden en waar Nederlanders geen rol in hadden. Dat gaat voorbij aan het feit dat de meeste Joden gewoon Nederlanders waren. En dat de Nederlandse bevolking en het ambtenarenapparaat te weinig heeft gedaan om Joden te helpen. In veel gevallen is samengewerkt met de Duitse bezetter om de moord op Nederlandse Joden zo efficiënt mogelijk te laten verlopen. Er was in Nederland ook antisemitisme en veel Nederlanders keken liever .
Slechts één vijfde van de Nederlandse Joden heeft de oorlog overleefd. Slechts een zeer klein deel overleefde de concentratiekampen. Een deel van overigen wist onder te duiken. Een aantal heeft gewoon geluk gehad.
Na afloop van de oorlog is in Nederland weinig gedaan om deze ramp te herdenken. Het wegkijken is na de oorlog doorgegaan.
Bijna de helft van de Nederlandse oorlogsslachtoffers was Joods. Bij openbare herdenkingen wordt echter beperkt aandacht aan deze groep gegeven.
De Sjoa en Rotterdam
In Rotterdam en op de Zuid-Hollandse eilanden leefden voor de oorlog ongeveer 13.000 Joden. In onze stad woonden Joden overwegend in de oude wijken in het Centrum en bij de Diergaardesingel. Doordat Joden, net zoals de overige Centrum-bewoners, door het bombardement van 14 mei 1940 getroffen werden, moesten ze elders onderkomen vinden. Deels in, deels buiten de stad.
In de eerste jaren van de oorlog kwamen er steeds meer maatregelen om Joden te marginaliseren en onzichtbaar te maken in de samenleving. Joden mochten niet meer werken voor niet-Joodse bedrijven. Kinderen moesten naar een speciale, Joodse school. Veel plaatsen waren voor Joden verboden. Ook het Rotterdamse stadsbestuur en ambtenarenapparaat werkte mee om deze maatregelen uit te voeren.
In 1942 ging de vervolging een volgende fase in. Vanaf 1 juli 1942 moesten Joden zich melden bij Loods 24 op de kop van Zuid. Van daaruit werden zij overgebracht naar Westerbork en vervolgens naar de vernietigingskampen. Degenen die zich niet meldden, werden meedogenloos vervolgd, veelal met hulp van het Rotterdamse politieapparaat dat een speciale afdeling van “jodenjagers” had. Kinderhuizen en ziekenhuizen werden overvallen en de bewoners weggevoerd. Hierbij werd onder meer de Hollandse SS ingezet.
Door de gevolgen van het bombardement en doordat administraties verloren zijn gegaan is het niet meer precies vast te stellen wat het aantal is van de Joden die vermoord zijn. Wel staat vast dat het overgrote deel van de Joden uit Rotterdam na de oorlog niet meer in leven was. De bijna 7000 namen die wij lezen zijn alle namen die bekend zijn. De overige kennen wij helaas niet.
Waarom lezen we de namen van de slachtoffers?
Helaas is er nog steeds weinig aandacht voor de Joodse slachtoffers van de Sjoa. Bij algemene herdenkingen wordt gewoonlijk vooral aandacht gegeven aan overlevenden en de enkeling die Joden tijdens de oorlog hielp met onderduiken. De grootste groep, de echte slachtoffers, zijn voor de meeste Nederlanders onzichtbaar. Het is alsof de herdenking alleen maar iets is voor de overgebleven Joden in Nederland en hun nazaten. Wij vinden dat het belangrijk is aandacht te geven aan deze grote ramp die een belangrijke bevolkingsgroep in deze stad heeft getroffen.
Wij willen de 7000 namen van de Rotterdamse Joden die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn vermoord lezen om aandacht te vragen voor hun lot. Opdat ze niet in onze herinnering opnieuw sterven. Ook om onze verantwoordelijkheid te benadrukken. Nederland moet niet een land zijn waar mensen worden . Komt u mee helpen lezen? Stuur een bericht naar info@sjoaberaadrotterdam.nl
